2019 yılının ilk günlerinde de, dijital dünyanın ne kadar geliştiğini gördük ve görmeye devam edeceğiz. İstanbul’dan Sidney’e, dünyanın bir ucundan diğer ucuna, yeni yıl kutlamalarına ortak oluyoruz.
Milenyum çağının başları ile her gün gelişen teknolojik yenilikler; sosyal ilişkiler de devrim yaptığı gibi, bilgi alma, ifade özgürlüğü gibi uluslar arası haklarda da gelişmeleri doğurmuştur. Bu gelişmelerin olumlu yönleri gibi olumsuz yönlerini de daha önceki yazılarımda ele almıştım. Nitekim bazı noktalarda, dijital platformlardaki gelişmelerin nimetleri ile negatif yönlendirmelerinin neredeyse yarışır hale geldiğine dahi şahit oluyoruz. İnternet çağında, her aranılanı tek tuşla bulmak hayatı ne kadar kolaylaştırıyor ise, bir oyunla kendine zarar veren gençlerin olduğunu duymak da bir o kadar şaşırtıcı tepkilere sebep oluyor.
Bu örnekler üzerinden dijital dünyada yaşanan olumsuzlukları, uyuşmazlıkları ele alıp, bunlara hukukun bakış açısını değerlendirmekte de fayda bulunmaktadır. Aklınıza takılan, merak ettiğiniz her şeye bir tıkla ulaşabildiğiniz bu sanal dünyanın da, hem bu sanal dünyayı koruyan hem sizleri koruyan kendi hukuk kuralları bulunmaktadır.
Muhatabınız her ne kadar sanal ise, “tüzel kişi” olarak yargı önünde yine de tüm koşullarda “basiretli” olması beklenmektedir. Yemek tarifinden, tez araştırma konusu için pek çok kaynağa; giyimden beyaz eşyaya tüm alışveriş imkanlarına kadar ucu bucağı olmayan bu sanallık, “dark web” olarak adlandırılan karanlık taleplerin karşılandığı oturumlardan, cinsel sapkınlığa kadar maalesef tüm dünyayı tek tuşla önünüze sermektedir.
Size hayatını kolaylaştıran, hayatınızı karmaşa haline getirmekten koruyan da yine tabi ki hukuk normları. Şöyle ki, internet alışverişi yaparken, her tür işleminiz kayıt altına alındığından satıcı tarafından kanuni haklarınızın kullanılması dahi engellenmeye çalışılsa yine de satıcı hatası tespit edilebiliniyor. Hatta sonraki seçimlerini kolaylaştırmak için aramanıza yakın bazı reklam sayfaları ile ilginiz cezbediliyor. Tabi bu nokta günümüzde pek çok tartışmayı dile getiriyor.
Bunlardan en merak uyandıran ve dünyanın yakınen takip ettiği ise “Trump vs Google” olarak adlandırılan Amerika’da yürütülen yargılama. Söz konusu yargılamanın konusu; Google arama motoruna Trump yazdığınızda karşılığında İngilizce olarak “aptal” kelimesinin çıkmasından kaynaklanıyor.
Ülkesinde ve hatta dünya genelinde aldığı tepkiler düşünüldüğünde Başkan Trump’ın bu şekilde anılması belki trajikomik görünebilir ama bu “anılma” bir makine ekranına sanal biri tarafından nasıl yansıtılabiliyor merak konusu olan işte tam olarak bu. Google yaptığı savunmalarda, pek çok kriterin ve parametrenin kombinasyonu olarak bu şekilde bir sonucun tezahür ettiğini ifade ediyor.
Örneğin mikroda ele aldığımızda, bir internet alışverişinizde kazak satın almak istediğinizde ve bu yönde aramalar yaptığınızda, karşınıza herhangi bir sosyal medya hesabınızda da satın alınabilecek kazak çeşitleri çıkıyor. Bu sayfa, bir önceki sayfada ne arattırdığınızı nereden biliyor?
İnternet ortamında sildiğiniz dahi her şey kodları ile sonsuza dek saklanmaktadır. Bu depolamadan yola çıkan sanal dünya şirketleri, kullanıcının taleplerini hemen tespit edebilecek programlar üretip, bu doğrultuda öneriler sunup, kullanıcı için hayatı kolaylaştırmakta ise de, şüphelerin doğmasının da önüne geçememektedir.
Genel olarak çıkarmamız gereken sonuç; örf adet hukuku başta olmak üzere hukuk normlarını çiğnemeyip, 3. kişilerin haklarını ihlal etmediğimiz sürece; sanal ortam bizler için ucu bucağı olmayan bir fırsatlar dünyası sunacak ve her konuda yardımcı olmaya devam edecektir.