Bu yazıyı gelişimlerini bir çocuk doktorunun düzenli kontrolünde sürdüren, herhangi bir fiziksel hastalık geçirmekte olmayan küçük yaş çocuklarını göz önünde bulundurarak yazdığımı belirtmek isterim. Bunun dışındaki durumlarda mutlaka uzman desteğinin alınmasını önemle tavsiye ederim.
Beslenme, biyolojik olduğu kadar aynı zamanda psikolojik bir durumdur. Tüm anne-babalar tarafından, çocuğa sadece biyolojik beslenmenin yetmeyeceği bilinmelidir. Yani anne-baba, bu ilişkiden (besleme davranışı) haz almalı, eylemini yürekten isteyerek gerçekleştirmelidir. Önemli olan anne-babanın çocuğu nasıl bir duygu ile -ihtiyaca yönelik mi, huşu içinde mi- beslediğidir. Burada ‘besleme’ den kasıt yemeyi ağzına vermek değil, yiyeceği hazırlama ve sunmaktır.
Uzm. Psk. Yegan SASIK
Hedef Psikolojik Danışmanlık ve Eğitim Merkezi
PEKİ, ÇOCUKLAR NEDEN YEMEK İSTEMEZLER?
Sözü edilen ‘iştahsızlık’ ise Carlos Gonzales şöyle diyor: ‘İştahsızlık, bir çocuğun yedikleri ile ailesinin ondan yemesini bekledikleri arasındaki denge sorunudur’. Gerçekten çoğu zaman durum bundan ibaret oluyor. Ancak nedenlerine bakacak olursak önümüze çıkanlar şu şekilde sıralanabilir:
YAPISAL SEBEPLER
Artan yaş ile yeme oranın da artacağının düşünülmesi çoğu zaman anne babaları yanılgıya düşürür. Çocuklar kimi zaman 9 ay, çoğunlukla ise 1 yaş sonrası daha az yemek yemeye başlarlar. Bunun nedeni, büyümenin ilk aylardaki hızını kaybetmiş olmasıdır. Yapılan araştırmalar yaşamın ikinci yılında çoğu çocuğun 9 aylık bir bebek ile aynı oranda ve hatta daha bile az yemek yediği yönündedir. Çünkü büyüme hızı ve harcanan enerji azalmış, dolayısı ile ihtiyaç da azalmıştır. Bir diğer önemli neden ise bireysel farklılıklardır. Kimi çocuk daha fazla besine ihtiyaç duymakta ve daha iştahlı olabilmektedir. Ancak her çocuğun aynı yapısal özelliklere sahip olmaması bir sorun ya da sağlıksızlık belirtisi değildir.
PSİKOLOJİK SEBEPLER
Aile ortamındaki huzursuzluklar; yaşanan tartışmalar, ani taşınmalar, anne-babanın tahammülsüzlüğü, kimi zaman bir kardeşin geliyor oluşu veya doğumu. Bir diğer olası sebep ise anne babanın yemek ile ilgili aşırı hassasiyetlerini çocukların keşfetmesi ve bunu bir koz olarak kullanmaya başlaması.
ÇOCUĞUN YEMEK YEMEMESİ İLE İLGİLİ NE ZAMAN DESTEK ALINMALI?
- Ciddi kilo kayıpları, halsizlik vb. belirtiler elbette doktor desteği ve kontrolü gerektirmektedir.
- Besleme ve beslenme keyif ve huzur verici olmalıdır. Bedensel belirtilerin haricinde mutfak ve sofralarınızda huzursuzluk yaşanmakta ise buna ‘sorun’ demeyelim. Fakat destek alınması gereken bir durum olduğunu söylenebiliriz.
İŞTAHSIZ ÇOCUĞA YEMEK YEDİRMEK İÇİN NE YAPMALI?
Uzmanlar nasıl ki diyet yaparken 3 beyaz için -ekmek, şeker ve tuz- zehir diyor. Bizim konumuzun da 3 zehri Israr, Rüşvet ve Ceza. Peki neler yapabiliriz?
- Değişim istiyorsanız, önce kendinizden başlamanız gerektiğini unutmayın. Kendi beslenme alışkanlıklarınızı gözden geçirin.
- Evinizde tüketilmesini sağlıklı bulmadığınız ve tüketimi halinde ana öğünlerde verdiği tokluk hissi nedeniyle, yemeği reddetme davranımını kaçınılmaz kılan atıştırmalıkları evinizde bulundurmayın.
- Atıştırmalık-ara öğünlerden ve ana öğün öncesi yoğun sıvı (kutu meyve suları gibi) tüketiminden kaçının.
- Çocuğunuz elbette acıkacaktır. Sürekli sormayı bırakın ve aç olduğunu dile getirmesini bekleyin. Bu sayede inatlaşma sürecinden de kaçınmış olacaksınız.
- Aç olduğunu dile getiren çocuğa yemeği hazırlayın; hem sevdiği hem de sağlıklı olduğunu düşündüğünüz besinler sunun.
- Yemeği reddeden çocukla tartışmayın. Sinirlenseniz dahi belli etmeyin. Daha sonra acıkırsa tekrar aynı yemeği sunun.
- Porsiyonları kendisinin ayarlamasına izin verin.
- Menünüzde seçim şansı olacak sayıda yemek varsa, seçmesine izin verin. Seçtiği takdirde mutsuz olacağınız yemekleri hazırlamayın.
- Yemek saatinde evde değilseniz çocuğunuzla ilk karşılaştığınızda sorduğunuz soru ‘Yemeğini yedin mi?’ olmasın.
- Başkalarının yanında çocuğunuzla ilgili yaşadığınız sorunlardan ‘Hiç yemek yemez!’ gibi söz etmeyin.
- Çocuğunuzla pazarlıktan kaçının.
- Çocuğunuzu diğerleriyle hiçbir konu dahilinde mukayese etmeyin. Her bireyin gelişim hızının ve seyrinin farklı olduğunu unutmayın.
- Çocukların gelişimleri için çok yemesi değil, sağlıklı ve dengeli beslenmesi yeterlidir. Sizin yoğun kaygınız veya çocuğunuzun doğum sonrası geçirmiş olduğu bir rahatsızlık söz konusuysa, bir uzmandan çocuğunuzun günde kaç kalori almasının gerekli olduğunu ve hangi besin kaç kalori gibi bilgileri edinebilirsiniz. Belki bunları edinmiş olmak, belirsizliği ortadan kaldırır ve daha sakin davranmanızı sağlayabilir.
- Çocukların sağlıklı gelişimleri için tek ihtiyaçlarının yemek yemek olmadığını, sevgi ve alakanın da besleyici etkilerinin yadsınamaz olduğunu unutmayın.
YEMEK YEMEYEN ÇOCUK CEZALANDIRILMALI MI?
Yemek yeme, tuvalet eğitimi, okula gitme, ödev yapma vb alanlara dair hiçbir ödül ve ceza uygulamasının gerçekçi ve gerekli olduğunu düşünmüyorum. Tüm bu belirtilen yaşamsal gereklilikler, zaten çocuklara keyifle sunulduklarında ve ‘yaşamsal gereklilik’ olduğu yetişkinlerce kabullenildiğinde süreç sorunsuz ilerleyebilmektedir.